หลายๆ ท่านที่ใช้ชีวิตสุ่มเสี่ยง เช่น Unsafe sex หรือ สัมผัสน้ำคัดหลั่งของผู้ติดเชื้อ HIV
อาจกำลังสงสัยว่าตัวท่านเอง หรือคนใกล้ตัวท่าน ติดเชื้อ HIV หรือไม่
หากติดแล้วจะมีอาการยังไง… บันทึกนี้มีคำตอบครับ

เอดส์ ติดต่อกันได้อย่างไร

1. การร่วมเพศ โดยไม่ใช้ถุงยางอนามัยไม่ว่าชายกับชาย ชายกับหญิง หรือหญิงกับหญิง
   ทั้งช่องทางธรรมชาติ หรือไม่ธรรมชาติ ก็ล้วนมีโอกาสติดโรคนี้ได้ทั้งสิ้น และปัจจัยที่ทำให้มี
   โอกาสติดเชื้อมากขึ้น ได้แก่ การมีแผลเปิด สำนักระบาดวิทยาเปิดเผยว่า ที่ผ่านมา ประมาณร้อยละ
   80 ของผู้ป่วยเอดส์ ได้รับเชื้อจากการมีเพศสัมพันธ์
2. การรับเชื้อทางเลือด ใช้เข็มหรือกระบอกฉีดยาร่วมกับผู้ติดเชื้อเอดส์ มักพบในกลุ่มผู้ฉีดยาเสพติด
   และหากคนกลุ่มนี้ติดเชื้อก็สามารถถ่ายทอดเชื้อเอดส์ได้
3. ทารก ติดเชื้อจากแม่ที่ติดเชื้อเอดส์ การแพร่เชื้อจากแม่สู่ลูก ผู้หญิงที่ติดเชื้อเอดส์ หากตั้งครรภ์
   และไม่ได้รับการดูแลอย่างดี เชื้อ HIV จะแพร่ไปยังลูกได้ในอัตราร้อยละ 30

เอดส์ มีอาการอย่างไร

ระยะที่ 1: ระยะที่ไม่มีอาการอะไร
ภายใน 2 – 3 อาทิตย์แรกหลังจากได้รับเชื้อเอดส์เข้าไป ราวร้อยละ 10 ของผู้ติดเชื้อจะมีอาการคล้ายๆ ไข้หวัด
คือมีไข้ เจ็บคอ ปวดศีรษะ ปวดเมื่อยตามตัว ต่อมน้ำเหลืองโต ผื่นตามตัว แขน ขาชาหรืออ่อนแรง เป็นอยู่ราว 10 – 14 วันก็จะหายไปเอง
ผู้ป่วยส่วนใหญ่อาจไม่สังเกต นึกว่าคงเป็นไข้หวัดธรรมดาราว 6 – 8 สัปดาห์ภายหลังติดเชื้อ ถ้าตรวจเลือดจะเริ่มพบว่ามีเลือดเอดส์บวกได้
แต่ส่วนใหญ่จะตรวจพบว่ามีเลือดเอดส์บวกภายหลัง 3 เดือนไปแล้ว โดยที่ผู้ติดเชื้อจะไม่มีอาการอะไรเลย
คนที่มีเลือดเอดส์บวกจะมีไวรัสเอดส์อยู่ในตัวและสามารถแพร่โรคให้กับคนอื่นได้
น้อยกว่าร้อยละ 5 ของคนที่ติดเชื้ออาจต้องรอถึง 6 เดือน
กว่าจะมีเลือดเอดส์บวกได้ ดังนั้นคนที่มีพฤติกรรมเสี่ยง เช่น แอบไปมีสัมพันธ์กับหญิงอื่นที่ไม่ใช่ภรรยา
โดยไม่ได้ใส่ถุงยางอนามัยป้องกัน หากตรวจตอน 3 เดือน แล้วไม่พบ ก็ต้องไปตรวจซ้ำอีกตอน 6 เดือน
โดยในระหว่างนั้นก็ต้องใส่ถุงยางอนามัยทุกครั้งเวลามีเพศสัมพันธ์และห้ามบริจาคโลหิตให้ใคร
ผู้ติดเชื้อบางรายอาจมีต่อมน้ำเหลืองตามตัวโตอยู่เป็นระยะเวลานานๆ คือเป็นเดือนๆ ขึ้นไป
โดยต่อมน้ำเหลืองที่โตนี้มีลักษณะเป็นเม็ดกลมๆ แข็งๆ ขนาด 1 – 2 เซนติเมตร อยู่ใต้ผิวหนังบริเวณด้านข้างคอทั้ง 2 ข้าง
ข้างละหลายเม็ดในแนวเดียวกัน คลำดูแล้วคลายลูกประคำที่คอไม่เจ็บ ไม่แดง นอกจากนี้ยังอาจพบได้ที่รักแร้และขาหนีบทั้ง 2 ข้าง
ต่อมน้ำเหลืองเหล่านี้จะเป็นที่พักพิงในช่วงแรกของไวรัสเอดส์

ระยะที่ 2: ระยะที่เริ่มมีอาการหรือระยะที่มีอาการสัมพันธ์กับเอดส์

เป็นระยะที่คนไข้เริ่มมีอาการ แต่อาการนั้นยังไม่มากถึงกับจะเรียกว่าเป็นโรคเอดส์เต็มขั้น อาการในช่วงนี้อาจเป็นไข้เรื้อรัง
น้ำหนักลด หรือท้องเสียงเรื้อรัง โดยไม่ทราบสาเหตุ นอกจากนี้อาจมีเชื้อราในช่องปาก, งูสวัด, เริมในช่องปาก หรืออวัยวะเพศ
ผื่นคันตามแขนขาลำตัวคล้ายคนแพ้น้ำลายยุง แต่ไม่ใช่ว่ามีอาการเหล่านี้จะต้องเหมาว่าติดเชื้อเอดส์ไปทุกราย
ถ้าสงสัยควรปรึกษาแพทย์ และตรวจเลือดพิสูจน์

ระยะที่ 3: ระยะโรคเอดส์เต็มขั้น หรือที่ภาษาทางการเรียกว่าโรคเอดส์
เป็นระยะที่ภูมิต้านทานของร่ายกายเสียไปมากแล้ว ผู้ป่วยจะมีอาการของการติดเชื้อจำพวกเชื้อฉกฉวย
และมีโอกาสเป็นมะเร็งบางชนิด การติดเชื้อฉกฉวยโอกาส หมายถึง การติดเชื้อที่ปกติมีความรุนแรงต่ำไม่ก่อโรคในคนปกติ
แต่ถ้าคนนั้นมีภูมิต้านทานต่ำลง เช่น จากการเป็นมะเร็ง วัณโรค ปอดบวม เยื่อหุ้มสมองอักเสบ ท้องเสียเรื้อรัง
จอตาติดเชื้อทำให้ตาบอด ติดเชื้อที่ผิวหนัง ต่อมน้ำเหลือง ฯ นอกจากนี้คนไข้โรคเอดส์อาจมีอาการทางจิตทางประสาท
อาจมีอาการหลงลืมก่อนวัยอัมพาตครึ่งท่อน ปัสสาวะ อุจจาระไม่ออก เป็นต้น ในแต่ละปีหลังติดเชื้อเอดส์ ร้อยละ 5 – 6 ของผู้ที่ติดเชื้อ
จะก้าวเข้าสู่ระยะเอดส์เต็มขั้น ส่วนใหญ่ของคนที่เป็นโรคเอดส์เต็มขั้นแล้ว จะเสียชีวิตภายใน 2 – 4 ปี
จากโรคติดเชื้อฉกฉวย หรือค่อยๆ ซูบซีดหมดแรงไปในที่สุด

น่ากลัวมากนะครับ ทางที่ดี เมื่อสงสัยควรไปปรึกษาแพทย์และตรวจเลือด จากข้อมูลที่ให้ไว้ คือไปตรวจเลือดหลังจากวันที่คิดว่ารับเชื้อ 3 เดือน และตรวจซ้ำเมื่อครบ 6 เดือน แต่ทางที่ดีที่สุด คือ ใช้ชีวิตไม่ประมาท สิ่งใดที่เสี่ยง ก็อย่าไปทำ
พลาดเป็นเอดส์มาแล้ว ทั้งชีวิตนะครับ และอาจไม่ใช่แค่ชีวิตคุณ … ที่ต้องเสียไป

การให้เลือดคืออะไร ?

การให้การรักษาด้วยเลือด และส่วนประกอบของเลือด เป็นส่วนหนึ่งของการรักษาที่สำคัญมาก ผู้ป่วยที่มีภาวะต่าง ๆ เช่น เสียเลือดจากอุบัติเหตุ การผ่าตัด มีภาวะซีด โลหิตจางเรื้อรัง ธาลัสซีเมีย หรือเป็นมะเร็งที่ได้ยาเคมีบำบัด อาการดังกล่าวนี้ จำเป็นต้องได้รับเลือด และส่วนประกอบของเลือด เช่น น้ำเหลือ พลาสม่า เกร็ดเลือด เพื่อการรักษาทั้งสิ้น

เลือดที่ท่านได้รับมาจากไหน ?

ผู้บริจาคเลือดเป็นบุคคลที่สำคัญที่สุด ถ้าไม่มีผู้บริจาคเลือดเต็มใจเดินทางมาบริจาคแล้ว ขบวนการต่าง ๆ เกี่ยวกับการให้เลือดคงไม่เกิดขึ้น เลือดและส่วนประกอบของเลือดที่ผู้ป่วยได้รับ จะต้องมาจากมนุษย์เท่านั้น ไม่สามารถผลิตจากสารอื่นใด หรือผลิตจากโรงงานผลิตยาได้ การส่งเสริมให้มีผู้บริจาคเลือดที่ปลอดภัย พร้อมใจกันบริจาคเลือดให้ผู้ป่วย จึงเป็นสิ่งที่ต้องทำอย่างต่อเนื่อง มิฉะนั้นอาจไม่มีเลือดให้ผู้ป่วย เพื่อการรักษาอย่างเพียงพอ

เลือดที่ท่านได้รับปลอดภัยหรือไม่ ?

ดังที่กล่าวแล้วว่า เลือดที่ให้ผู้ป่วยนั้น ต้องมาจากคนเป็นส่วนหนึ่งของเนื้อเยื่อที่ไหลเวียนในร่างกายของผู้บริจาค การคัดเลือกผู้บริจาคเลือดให้ได้ผู้บริจาคที่ปลอดภัย และเต็มใจ จึงเป็นงานที่สำคัญมาก ผู้บริจาคเลือดที่คุณสมบัติไม่เหมาะสม ทางธนาคารเลือดจะขอให้งดบริจาคเลือดไว้ก่อน จนกว่าภาวะ หรือเหตุการณ์นั้นหมดไป และทำให้แน่ใจว่า ผู้บริจาคเลือดเป็นบุคคลที่ปลอดภัย และเต็มใจบริจาคเลือดให้ผู้อื่นอย่างแท้จริง

ในขบวนการจะมีการซักประวัติอย่างละเอียด และตรวจความสมบูรณ์ของร่างกาย เมื่อได้รับเลือดที่บริจาคมาแล้วจะมีการตรวจกรองการติดเชื้อ เชื้อต่าง ๆ ที่ตรวจได้แก่ เชื้อไวรัสเอดส์ เชื้อไวรัสตับอักเสบชนิดบี ซี และเชื้อซิฟิลิส

ปัจจุบันค่าใช้จ่ายในการตรวจสูงขึ้นมาก เพื่อเพิ่มความปลอดภัยแก่ผู้ป่วยที่รับเลือด แต่ถึงกระนั้นก็ตามความเสี่ยงจากการได้รับเลือดยังคงมีอยู่บ้าง ผู้ป่วยที่ได้รับเลือดเพื่อการรักษา จะต้องเข้าใจ และยอมรับความเสี่ยง ได้แก่

•           การติดเชื้อโรคอื่นที่ยังไม่มีการตรวจ เช่น เชื้อมาเลเรีย
•           การติดเชื้อโรคที่แม้จะมีการตรวจ แต่ผู้บริจาคอาจจะอยู่ในระยะแรกจึงตรวจไม่พบ
•           ปฏิกิริยาอันไม่พึงประสงค์ที่อาจเกิดขึ้นจากการได้รับเลือด เช่น การมีไข้ ภาวะแพ้ต่าง ๆ

ผู้ป่วยที่จำเป็นต้องได้รับเลือด และส่วนประกอบของเลือดเป็นประจำ ได้แก่ ผู้ป่วยโรคธาลัสซีเมีย (Thalassemia) ฮีโมฟีเลีย (Hemophelia) ผู้ป่วยกลุ่มนี้จำเป็นต้องเข้าใจ และยอมรับการรักษาด้วยเลือดนั้นเป็นสิ่งจำเป็น และมีประโยชน์

อีกด้านหนึ่ง ผู้ป่วยต้องเข้าใจว่าการรับเลือดคือ การรับเซลล์ หรือเนื้อเยื่อที่มาจากบุคคลอื่น จึงยังคงมีความเสี่ยงอยู่

แพทย์ผู้สั่งการรักษาได้พิจารณาอย่างเหมาะสมในการให้การรักษาด้วยเลือด และส่วนประกอบของเลือด จึงต้องการให้ผู้ป่วยที่ได้รับเลือดแม้เพียงครั้งเดียว หรือผู้ป่วยที่จำเป็นต้องได้รับการรักษาด้วยเลือดเป็นประจำ เข้าใจในความตั้งใจดีของผู้บริจาคเลือด และธนาคารเลือด เพื่อให้ผู้ป่วยได้รับเลือดที่ปลอดภัยที่สุด

ถ้าท่านมีญาติ มีเพื่อน ที่ยินดีจะบริจาคเลือดให้ท่าน หรือให้ผู้ป่วยของโรงพยาบาลศิริราช ธนาคารเลือดมีความยินดีอย่างยิ่ง โปรดเชิญชวนญาติของท่านมาบริจาคเลือดทดแทน

เลือดเป็นส่วนประกอบที่สำคัญของร่างกาย เปรียบเสมือนสายธารหล่อเลี้ยงชีวิต ตามปกติแล้ว มนุษย์จะมีเลือดไหลเวียนอยู่ในร่างกายประมาณ 4,000-5,000 ซีซี ดังนั้นการบริจาคเลือดเพียง 350-450 ซีซี หรือประมาณ 9% จึงไม่ก่อให้เกิดอันตรายใด ๆ แต่จะมีผลดีคือ ช่วยให้ร่างกายมีการกระตุ้นให้เกิดการสร้างเม็ดเลือดใหม่ออกมาชดเชย การบริจาคเลือดสามารถบริจาคได้ทุก 3 เดือนในผู้ชาย และทุก 6 เดือนในผู้หญิง

ทำไม? ต้องตรวจเอดส์อย่างน้อยปีละครั้ง

โดย…ศูนย์วิจัยโรคเอดส์ สภากาชาดไทย

มีการคาดประมาณว่ามีคนไทยติดเชื้อเอดส์ตั้งแต่ต้นทั้งสิ้นหนึ่งล้านสองแสนคน เสียชีวิตไปแล้วครึ่งหนึ่ง คาดประมาณว่ามีคนไทยที่ติดเชื้อเอดส์ซึ่งมีชีวิตอยู่ขณะนี้ประมาณ 6 แสนคน มีคนไทยติดเชื้อรายใหม่ ขณะนี้ประมาณปีละ 16,000 คน และเสียชีวิตจากเอดส์ประมาณปีละน้อยกว่า 10,000 คน โดยแนวโน้มการเสียชีวิตจะลดลงเรื่อยๆ เนื่องจากรัฐจัดบริการดูแลรักษาทั่วถึงมากขึ้น พร้อมทั้งรณรงค์ ให้ประชาชนตรวจเอดส์ฟรีปีละ 2 ครั้ง ก่อนที่จะป่วยขึ้นมา และการที่รู้ว่าตัวเองติดเชื้อเอดส์หรือไม่ เป็น ก้าวแรกที่สำคัญจะนำไปสู่การป้องกันและดูแลรักษาที่ถูกต้องและจริงจัง

การจะรู้ว่าติดเชื้อหรือไม่ต้อง อาศัยการตรวจเอดส์อย่างเดียว ซึ่งคนไทยจำนวนมากยังเข้าใจว่าถ้าร่างกายแข็งแรงแสดงว่าไม่ได้ติด เอดส์ นอกจากนี้หลายคนไม่คิดว่าตัวเองอาจมีโอกาสติดเอดส์ได้ทั้งๆ ที่มีหรือเคยมีพฤติกรรมที่เสี่ยงต่อ การติดเชื้อเอดส์ เพราะคิดว่าโอกาสน้อยหรือตัวเองไม่น่าจะเสี่ยง การรณรงค์ให้คนไทยเห็นถึงความส าคัญของการตรวจเอดส์ เช่นเดียวกับการตรวจเช็คสุขภาพ ประจำปี กับการตรวจเอดส์ฟรี จึงเป็นนโยบายสำคัญที่รัฐควรนำขึ้นมาพิจารณาอย่างจริงจังถ้าจะป้องกัน การแพร่ระบาดของเอดส์ให้ได้ผล รวมทั้งการยอมรับว่าการตรวจเอดส์เป็นหน้าที่ มีประโยชน์ และควรทำกันทุกคนเป็นประจำ (Routine voluntary testing)

คนที่ไปตรวจเอดส์ หรือคนที่เป็นเอดส์น้อยลง เพราะทุกคนต่างก็ตรวจเอดส์กันเป็นปกติวิสัย ซึ่งการที่รู้ว่าตัวเอง และคู่นอนไม่ติดเชื้อแน่นอน จะเป็นจุดตั้งต้นที่สำคัญที่ทั้งคู่จะ ได้เริ่มต้นป้องกันการติดเอดส์อย่างจริงจัง จะได้ห่างจากเอดส์ไปตลอดชีวิต และถ้าตรวจแล้วเจอว่าติดเชื้อ ก็ควรถือว่าเป็นโชคดีที่รู้ตัวแต่เนิ่นๆ ก่อนที่จะแพร่ไปให้ภรรยา หรือลูก หรือจะได้ป้องกันไม่ให้คน ที่เรารักติดเชื้อตามไปด้วย หรือก่อนที่จะเจ็บป่วยขึ้นมา จะได้ดูแลรักษาทันท่วงที ทั้งนี้มีเพียงร้อยละ 50- 60 ของคู่นอนของสามี หรือภรรยาที่ติดเชื้อจะติดเชื้อด้วย ดังนั้น จึงยังมีโอกาสที่จะป้องกันอีกฝ่ายหนึ่ง ไม่ให้ติดเชื้อตาม และทำให้สามารถดูแลตัวเองไม่ให้รับเชื้อเพิ่ม ภูมิต้านทานจะได้ไม่ทรุดลงเร็ว และจะได้เข้าสู่ระบบการดูแลรักษาที่ถูกต้อง จะได้ไม่ป่วยหรือเสียชีวิตจากเอดส์

ในปัจจุบันมีความก้าวหน้าใน การดูแลรักษาผู้ติดเชื้อเอดส์เป็นอย่างมาก ถ้าได้รับการดูแลรักษาที่ถูกต้องแต่เนิ่นๆ ก็จะทำให้ผู้ติดเชื้อจะ สามารถมีอายุยืนยาว และมีคุณภาพชีวิตที่ดีเท่าๆกับคนที่ไม่ติดเชื้อทั่วไป อีกทั้งผู้ติดเชื้อไทยก็นับว่าโชค ดีที่รัฐจัดบริการดูแลรักษาให้ฟรีทุกคน สำหรับผู้ที่ไม่เคยตรวจก็ไม่มั่นใจว่าตัวเอง และคู่นอนติดเชื้ออยู่ หรือไม่ คนที่เคยมีเพศสัมพันธ์ หรือกำลังมีเพศสัมพันธ์อยู่ มีโอกาสจะติดเอดส์ได้ทั้งนั้น โดยมีข้อมูล ของศูนย์วิจัยโรคเอดส์ สภากาชาดไทย บอกว่าคนที่เคยตรวจเอดส์มาก่อน จะมีโอกาสติดเอดส์น้อยกว่าคนที่ไม่เคยตรวจเอดส์เลยถึง 10 เท่า ดังนั้นศูนย์วิจัยโรคเอดส์ สภากาชาดไทย จึงขอร่วมรณรงค์ให้คน ไทยทุกคนตรวจหาเชื้อเอดส์ ดังคำขวัญ

“ปีนี้คุณตรวจเอดส์แล้วหรือยัง… การตรวจเอดส์ ป้องกันและรักษาชีวิตได้”